Πριν λίγους μήνες, και δη τον Ιούλιο, στο άρθρο μου (ίδετε ‘‘Η Διήγηση για τις πρόσφατες γαλλικές εκλογές ως διήγηση της σύγχρονης γαλλικής ιστορίας’’, https://www.facebook.com/100063578256758/posts/1042170617912204/) για την εκλογική επιτυχία του κόμματος (RN) της Marie Lepen στις γαλλικές βουλευτικές εκλογές, αναρωτιόμουν αν οι Γάλλοι είχαν ‘‘χάσει τα μυαλά’’ τους και είχαν αναδείξει ως πρώτο σε ποσοστό ψήφων ένα κόμμα που, υπό τη συστημική σκοπιά τουλάχιστον, ‘‘σταμπάρεται’’ ως ‘‘ακροδεξιό’’. Πέρασε λίγος μόλις καιρός και ξανά το ίδιο ερώτημα μοιάζει αναπόφευκτο, αυτή τη φορά για τους Αυστριακούς.
Τι συνέβη, λοιπόν; Για πρώτη φορά από το 1945, στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν στην Αυστρία την Κυριακή, το ‘‘Κόμμα Ελευθερίας της Αυστρίας’’ (FPÖ, Freiheitliche Partei Österreichs), το οποίο εκλαμβάνεται (κι αυτό) ως ‘‘ακροδεξιό’’, αναδείχθηκε σε ξεκάθαρο νικητή με ποσοστό που ‘‘άγγιξε’’ το 30% (29,2% για την ακρίβεια), ακολουθούμενο από το ‘‘κεντροδεξιό’’ κυβερνών ‘‘Λαϊκό Κόμμα’’ (ÖVP, Österreichische Volkspartei) του καγκελάριου Karl Nehammer που έλαβε 26,5% και αφήνοντας τρίτο το αυστριακό σοσιαλιστικό κόμμα (SPÖ, Sozialdemokratische Partei Österreichs) που ‘‘κρατήθηκε’’ στο επίπεδο του 21%.
Προσωπικά, αναδίφησα στις ‘‘αιτιώδεις, παραγωγικές του αποτελέσματος συνθήκες’’, όπως ακριβώς είχα κάνει και για τις γαλλικές εκλογές (διαβάστε, όσοι δεν είχατε την ευκαιρία, το παραπάνω άρθρο μου) και στην προσπάθειά μου αυτή βρήκα ενδιαφέρουσα την ανάλυση του Peter Filzmaier, αυστριακού πολιτικού επιστήμονα και Καθηγητή του Donau Universitaet Krems, σύμφωνα με την οποία οι Αυστριακοί ψηφοφόροι που επέλεξαν το FPÖ του Herbert Kickl επηρεάστηκαν (από) και βάσισαν την επιλογή τους αυτή κυρίως στο περιεχόμενο του εκλογικού του προγράμματος. Έχει, συνεπακόλουθα, κομβική σημασία αυτός που θέλει να ερμηνεύσει το φαινόμενο, να μάθει για το πρόγραμμα του εν λόγω κόμματος και, πολύ περισσότερο, να ‘‘πλατύνει’’ μετά την επισκόπησή του και να αποπειραθεί να εντοπίσει το ευρύτερο πολιτικό μήνυμα που διαχέεται στην Ευρώπη, το οποίο αφορά ασφαλώς και την Ελλάδα και τη δική της πολιτική πραγματικότητα.
Διαβάζοντας κάποιος, λοιπόν, το πρόγραμμα του FPÖ (ίδετε για λεπτομέρειες https://www.fpoe.at/fileadmin/user_upload/www.fpoe.at/dokumente/2015/2011_graz_parteiprogramm_web.pdf) ‘‘πέφτει’’, με τη πρώτη ματιά, στην εμβληματική δήλωσή του (που θυμίζει Trump βεβαίως) ότι για αυτό είναι ‘‘πρώτα η Αυστρία’’ (‘‘Österreich zuerst’’) και δη πρώτα και πάνω όλα η Αυστρία εντός της Ευρώπης των ελεύθερων λαών και των Πατρίδων (zu einem Europa der freien Völker und Vaterländer). Το πατριωτικό αυτό κόμμα, όπως έτσι αυτοχαρακτηρίζεται (österreichpatriotische politische Kraft), δηλώνει επίσης αφοσιωμένο στη δημοκρατία, στην ελευθερία, στο κράτος δικαίου και στις αρχές της οικονομίας της αγοράς και της κοινωνικής δικαιοσύνης, διακηρύσσοντας το δικαίωμα ‘‘αυτοπροσδιορισμού’’ της χώρας (Selbstbestimmungsrecht Österreichs) και επιδιώκοντας τον σεβασμό της εθνικής ιστορίας και τη διατήρηση των εθνικών παραδόσεων με τελικό στόχο την προάσπιση της εθνικής ταυτότητας και αυτονομίας (ίδετε: Wir sind dem Schutz unserer Heimat Österreich, unserer nationalen Identität und Eigenständigkeit…verpflichtet.).
Κεντρικός πυλώνας στην πολιτική του αντίληψη είναι η οικογένεια, την οποία προσδιορίζει εννοιολογικώς ως την ‘‘κοινότητα – κοινή συνύπαρξη και συμβίωση ενός άνδρα και μιας γυναίκας, μαζί με τα παιδιά, η οποία (οικογένεια) είναι ο πυρήνας μιας υγιώς λειτουργούσας κοινωνίας και (συν)εγγυάται, μαζί με την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών, την ύπαρξη και το μέλλον της ίδιας της χώρας (διαβάστε, οι γερμανομαθείς, στο πρωτότυπο παρακαλώ: ‘‘Die Familie als Gemeinschaft von Mann und Frau mit gemeinsamen Kindern ist die natürliche Keimzelle und Klammer für eine funktionierende Gesellschaft und garantiert gemeinsam mit der Solidarität der Generationen unsere Zukunftsfähigkeit.). Υπό το άνω σκεπτικό, το κόμμα θέλει να επανέλθει στο αυστριακό Σύνταγμα η αποδοχή μόνο δύο ‘‘ανθρώπινων φύλων’’, ήτοι του άνδρα και της γυναίκας.
Όσον δε αφορά την εκπαίδευση, το FPÖ προτάσσει (στο πρόγραμμα του) την εισαγωγή περισσότερων βιβλίων για τα παιδιά και καλύτερων εκπαιδευτικών μεθόδων και την αποφυγή μετατροπής των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, είτε των σχολείων είτε των πανεπιστημίων, σε ‘‘εργαστήρια για ιδεολογικά πειράματα’’ και ‘‘πειραματικά πεδία’’ για τη ‘‘woke agenda’’. Αντίθετα, μια προσανατολισμένη στην έρευνα και καινοτομία και διασυνδεδεμένη τόσο με την πολιτιστική κληρονομιά όσο και με τα οικονομικά συμφέροντα της χώρας εκπαίδευση οφείλει να διαμορφώνει, χωρίς ‘‘ιδεολογικό πατερναλισμό’’, ελεύθερους πολίτες.
Αυτοί δε οι ελεύθεροι πολίτες, κατά το πρόγραμμα του FPÖ, δέον να ζουν σε μια δημοκρατία, όπου ο νόμος και η τάξη επικρατούν (ίδετε: Wir bekennen uns zu einem Rechts- und Sozialstaat, in dem Recht und Ordnung… das Zusammenleben prägen) και όπου αναγνωρίζονται και εφαρμόζονται πλήρως οι θεμελιώδεις ατομικές ελευθερίες και ειδικότερα η ελευθερία της έκφρασης, η ελευθερία των συναθροίσεων και η ελευθερία του τύπου. Ειδικά, προς κατοχύρωση της τελευταίας ελευθερίας, το FPÖ προτίθεται να εισάγει νομοθεσία που θα εμποδίζει τα μονοπώλια στα ΜΜΕ και τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης (ίδετε: Mediengesetzen, die Monopole und Manipulationen der öffentlichen Meinung verhindern).
Οραματική επιδίωξη, ωστόσο, σε αυτό το πεδίο (πάντα βάσει προγράμματος) για το κόμμα του Herbert Kickl είναι η ‘‘οικοδόμηση της άμεσης δημοκρατίας’’ (ίδετε: Wir bekennen uns zum Ausbau der direkten Demokratie), προς θεμελίωση της οποίας μπορούν να καθιερωθούν οι ‘‘λαϊκές νομοθετικές πρωτοβουλίες’’ και τα ευρείας κλίμακας δημοψηφίσματα, τα αποτελέσματα των οποίων θα είναι νομικώς δεσμευτικά. Το εν λόγω κόμμα θέλει οι ψηφοφόροι να ψηφίζουν απευθείας ακόμα και μεμονωμένους υπουργούς ή και την Κυβέρνηση, ωστόσο αναγνωρίζει ότι μια τέτοια διεύρυνση της άμεσης δημοκρατικής λήψης αποφάσεων θα απαιτούσε συνταγματική αναθεώρηση και συνεπώς πλειοψηφία δύο τρίτων στο Κοινοβούλιο.
Στο μεταναστευτικό, το FPÖ δίνει βαρύτητα στα προτάγματα των ‘‘κλειστών συνόρων’’ και των ‘‘εγγυήσεων ασφάλειας’’ (grenzen schliessen, sicherheit garantieren). Προγραμματικός στόχος του είναι να αποτρέψει μια ‘‘μετανάστευση λαών’’ στην Ευρώπη και να εξοβελίσει την ‘‘εισαγωγή του ισλαμισμού’’ στη χώρα. Θέτει θέμα επαναπατρισμού προσφύγων στη Συρία και το Αφγανιστάν, θέλει να ‘‘υψωθούν’’ φράχτες στα σύνορα, να καταργήσει την ‘‘οικογενειακή επανένωση’’ (δηλαδή την έλευση στην Αυστρία μελών των οικογενειών μη αυστριακών υπηκόων που έχουν λάβει διεθνή προστασία) και προκειμένου να αποτρέψει όσους αλλοδαπούς σκέφτονται να ζήσουν μόνιμα σε αυστριακό έδαφος, προτείνει μια σειρά μέτρων, από το να μην παρέχεται από το κράτος (καμία) ιατρική περίθαλψη στους παράνομους μετανάστες μέχρι να απελαύνονται στις χώρες τους πολίτες τρίτων χωρών που έχουν καταδικαστεί για ποινικά αδικήματα από την αυστριακή Δικαιοσύνη. Το FPÖ υποστηρίζει, επίσης, ότι στο μέλλον η χώρα δεν πρέπει να δέχεται την υποβολή αιτημάτων ασύλου, καθώς η Αυστρία περιβάλλεται από ‘‘ασφαλείς’’ όμορες χώρες.
Στην οικονομία, το ‘‘ακροδεξιό’’ κόμμα στηρίζει την οικονομία της αγοράς, φιλοδοξεί να διευκολύνει την επιχειρηματικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και προσδοκά την εμπέδωση ίσων (οικονομικών) ευκαιριών (Chancengerechtigkeit) για όλους (ίδετε: Wir bekennen uns zu einer Marktwirtschaft und ermöglichen Wachstum für kleine und mittlere Unternehmen). Το FPÖ θέλει δίκαιους μισθούς για όλους τους εργαζομένους και είναι υπέρμαχος της μείωσης της φορολογίας και πάντως, εντασσόμενο στην κουλτούρα των γερμανόφωνων λαών, δεν διαπραγματεύεται την ‘‘υγιή’’ και ‘‘συμμαζεμένη’’ δημοσιονομική κατάσταση της χώρας. Σε περίπτωση δε ‘‘ιδιαίτερου πληθωρισμού’’ λέει ότι θα πρέπει τότε από το κράτος να επιβάλλεται ανώτατο όριο τιμών τουλάχιστον για τα καύσιμα, την ενέργεια και τα βασικά τρόφιμα.
Όλα δε τα παραπάνω στοχεύουν, κατά το FPÖ, στην πρόοδο και την εξασφάλιση της εθνικής κυριαρχίας της Αυστρίας (ίδετε: an der Sicherung der Souveränität Österreichs und dem Ziel des Schutzes der Freiheit seiner Bürger orientiert) μέσα σε μια μεν Ευρώπη της ποικιλομορφίας (Europa der Vielfalt) των αυτόχθονων λαών της, η οποία όμως δεν είναι ανάγκη να καταστεί κυριαρχούμενη, άρα και οριζόμενη από την πολυπολιτισμικότητα, την παγκοσμιοποίηση και τη μαζική μετανάστευση (Multikulturalismus, Globalisierung und Massenzuwanderung), αλλά, αντιθέτως, απαραίτητο είναι να ‘‘νοηματοδοτείται’’ από τη συνύπαρξη των ιδιαιτεροτήτων, των ιστορικών ‘‘φορτίων’’ και των πολιτιστικών παραδόσεων των λαών της.
Εν πάση περιπτώσει, η εκλογική νίκη του FPÖ στην Αυστρία αναμενόμενο ήταν να προκαλέσει έναν ακόμη ‘‘σεισμό’’ στην Ευρώπη. Κάποιοι μίλησαν, καθώς το κόμμα θεωρείται εκπρόσωπος της ‘‘άκρας δεξιάς’’, για επανεμφάνιση ‘‘φαντασμάτων’’ στη χώρα και για την επάνοδό της σε ένα παρελθόν ‘‘σκοτεινό’’, άλλοι έγραψαν για μια ‘‘φοβική’’ και ‘‘υπερσυντηρητική’’ πλειοψηφία των αυστριακών ψηφοφόρων.
Προσωπικά, ωστόσο, δεν θα ασχοληθώ με όλα αυτά. Και τούτο, διότι εγώ θέλω να ‘‘τραβηχθεί η κουρτίνα’’ και να δούμε τι υπάρχει πίσω από τη ‘‘βιτρίνα’’ του εκλογικού αποτελέσματος και (πίσω από) κάποιες στερεοτυπικές, ενίοτε μάλιστα και ‘‘ρηχές’’, αναλύσεις που ορισμένοι, ίσως και ‘‘στρατευμένοι’’, επιχειρούν. Τι πραγματικά είχαν στο νου τους οι Αυστριακοί όταν ανέδειξαν πρώτο κόμμα μετά από 80 περίπου χρόνια το FPÖ; Και σε ποιο κεντρικό πολιτικό ερώτημα και δη ερώτημα που έχει να κάνει με την ύπαρξη, την επιβίωση και το μέλλον της χώρας τους, ‘‘απάντησαν’’ με την ψήφο τους (την Κυριακή);
Αν θέλουμε, λοιπόν, να διεισδύσουμε στο ιστορικο-πολιτικό βάθος της ουσίας των πραγμάτων, έχω την αίσθηση (και προτείνω και εσείς να το σκεφτείτε σοβαρά) ότι είτε συνειδητά είτε ανεπίγνωστα οι Αυστριακοί τοποθετήθηκαν, καθώς είναι τούτος ο καιρός και η παγκόσμια συγκυρία, στο περίφημο ‘‘τρίλημμα Rodrik’’ που στο πολυδιαβασμένο πια βιβλίο του (εννοώ το βιβλίο με τίτλο ‘‘Το παράδοξο της παγκοσμιοποίησης’’) διετύπωσε και επεξήγησε ο οικουμενικής φήμης οικονομολόγος και Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Harvard, Dani Rodrik.
Σχετικά με τούτο, λοιπόν, το πολιτικό ‘‘τρίλημμα’’ της παγκόσμιας οικονομίας, ο Rodrik μας λέει ότι είναι αδύνατον να προωθήσουμε ταυτόχρονα τη δημοκρατία, την εθνική κυριαρχία και την οικονομική παγκοσμιοποίηση και έτσι νοούνται ως εφικτές καταστάσεις στον πραγματικό κόσμο αυτές που συνδυάζουν τη συνύπαρξη και συνεπιβολή μόνο των 2 από τις 3 άνω εννοιών-παραμέτρων (και όχι και των 3 μαζί). Αν, επομένως, θέλουμε να προωθήσουμε την παγκοσμιοποίηση, θα πρέπει να πάρουμε αποστάσεις από την έννοια του έθνους-κράτους, καθώς την παγκοσμιοποίηση μπορεί να στηρίξει η παγκόσμια δημοκρατική διακυβέρνηση, στην οποία λογικά πρέπει είτε να υποταχθεί είτε να υποβαθμιστεί το (όποιο) έθνος-κράτος. Αν στοχεύουμε στην εμβάθυνση και ουσιαστική ισχύ της δημοκρατίας, τότε θα πρέπει να επιλέξουμε το τι θα την συμπληρώνει, άρα να επιλέξουμε ανάμεσα στο έθνος-κράτος και την παγκοσμιοποίηση, υπό την έννοια της διεθνούς οικονομικής ολοκλήρωσης. Εν τέλει, αν θέλουμε να διατηρήσουμε την εθνική κυριαρχία (σε ένα κράτος), θα πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα στην προώθηση και επιβολή ή της δημοκρατίας ή της παγκοσμιοποίησης. Συνεπώς, στην τελευταία περίπτωση, ο λαός αποφασίζει αν θέλει εθνική κυριαρχία και δημοκρατία ή εθνική κυριαρχία και παγκοσμιοποίηση (στο δεύτερο αυτό σενάριο η δημοκρατία υποχωρεί).
Κατά τα ανωτέρω, στα δικά μου μάτια τουλάχιστον, είναι φανερό ότι η πλειοψηφία του αυστριακού εκλογικού σώματος, επιλέγοντας το FPÖ, το οποίο εξέφραζε προεκλογικά τον παραπάνω συγκεκριμένο προγραμματικό λόγο, ‘‘απάντησε’’ με την ψήφο της στο διαβόητο ‘‘τρίλημμα Rodrik’’. Αν ισχύει, λοιπόν, το ‘‘τρίλημμα’’ και κάποιος το αποδέχεται ως λογικά υποστατό, πολιτικά υπαρκτό και επιστημονικά έγκυρο, και δεδομένου ότι βάσει της δομής του ίδιου του ‘‘τριλήμματος’’ μόνο 2 από τις 3 παραμέτρους του μπορούν να συνυπάρχουν, ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση, την εθνική κυριαρχία και τη δημοκρατία, οι Αυστριακοί (κατά πλειοψηφία) επέλεξαν το δίπολο ‘‘εθνική κυριαρχία-δημοκρατία’’.
Αυτό δε, κατά τη γνώμη μου, είναι και ένα ευρύτερο πολιτικό μήνυμα που μέσω των παντελώς πρόσφατων αυστριακών (και νωρίτερα μέσω των γαλλικών) εκλογών διαχέεται πανευρωπαϊκά και αφορά και ‘‘αγγίζει’’ και την Ελλάδα βεβαίως. Ανεξάρτητα από τις ‘‘ταμπέλες’’, συνεπώς, που ‘‘επικολλούνται’’ σε διάφορα κόμματα και ανεξάρτητα από τον χώρο του πολιτικού φάσματος που το κάθε κόμμα, αυτοπροσδιοριστικά, λέει ότι ανήκει ή έτερες πολιτικές δυνάμεις το ‘‘κατατάσσουν’’, στις εκλογικές αναμετρήσεις που θα ακολουθήσουν και τα επόμενα χρόνια στην Ευρώπη, ανάλογα με τη συγκυρία ή την περιοδικότητα των εκλογικών κύκλων, οι ψηφοφόροι ανά την Ευρώπη, όπως και στην Ελλάδα θαρρώ, θα ζητούν και τα κόμματα εκ του αιτήματος τούτου θα αναγκάζονται να τοποθετούνται προγραμματικά, με δημόσιο πολιτικό λόγο, ιστορικές αναφορές και ουσιαστικά επιχειρήματα στο περιεχόμενο του ‘‘τριλήμματος Rodrik’’.
Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός μας, μάλιστα, φαίνεται (και αποδεικνύεται, ίδετε την παρακάτω διεύθυνση στο Youtube) να μην αγνοεί ή περιφρονεί, αλλά, αντιθέτως, να λαμβάνει σοβαρά υπόψη του το άνω ‘‘τρίλημμα’’, καθώς αυτό-παρουσιάζεται ως ‘‘γκλομπαλιστής’’ και πάντως ως ‘‘αντι-νατιβιστής’’ (ίδετε παρακαλώ: https://www.youtube.com/watch?v=rzXLzBDXaeg&t=16s, όπου στο video o κ. Μητσοτάκης, μιλώντας στο συνέδριο της Αμερικανο-εβραϊκής Κοινότητας (American Jewish Committee), αυτολεξεί υποστηρίζει: ‘‘Αυταρχικές και λαϊκιστικές δυνάμεις ισχυροποιούνται σε όλη την Ευρώπη και στον κόσμο, η άνοδος της ξενοφοβίας, του εθνικισμού (κατά λέξη του ‘‘νατιβισμού’’, δηλ. του ‘‘αυτοχθονισμού’’ ή άλλως του ‘‘τοπικισμού’’), του ρατσισμού, του αντισημιτισμού είναι δυστυχώς μια πραγματικότητα σήμερα στην Ευρώπη και πρέπει να την αντιμετωπίσουμε δραστικά’’).
Οι τοποθετήσεις αυτές, λοιπόν, έχουν σημασία και ασφαλώς πρέπει να τις γνωρίζουν οι ψηφοφόροι προκειμένου να τις κρίνουν, μια που το ‘‘τρίλημμα Rodrik’’ θα επηρεάσει, φρονώ, όχι μόνο τον πολιτικό διάλογο (και) στην Ελλάδα αλλά και τον πολιτικό προσανατολισμό της διακυβέρνησής της. Πάντως, η ελληνική Δεξιά από τη μεριά της, ως μεγάλη λαϊκή παράταξη με πολιτική παράδοση και ιδεολογική ταυτότητα, που εκφράζεται από περισσότερα του ενός κόμματα, οφείλει να τοποθετείται σε κάθε περίσταση επί του τριλήμματος. Η δε τοποθέτησή της και δη η τοποθέτηση με τεκμηρίωση και επιχειρήματα θα δημιουργεί και την κυρίαρχη (mainstream) πολιτική τάση της παράταξης, ώστε κάθε ακραία εκδοχή και υστερική φωνή να διαφοροποιείται, ως λόγος εξτρεμιστικός, από τον ‘‘δεξιό’’ λόγο. Από την άλλη, λογικές κομμάτων του τύπου ‘‘δεν είμαστε ούτε δεξιοί, ούτε αριστεροί, είμαστε ό,τι εσείς θέλετε ή νομίζετε, αρκεί να μας ψηφίζετε’’, πολύ πιθανόν να μην αποδειχθούν ‘‘αποδοτικές’’ για τις ηγεσίες τους, καθώς, θαρρώ, στο ‘‘τρίλημμα Rodrik’’ χωρούν μόνο καθαρές και σταράτες αποκρίσεις και όχι ‘‘θολούρες’’ και υπεκφυγές…..
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW
LLM IN EUROPEAN LAW
Cer. LSE in Business, International
Relations and the political science
