Ερντογάν, ένας ηγέτης που μεγάλωσε την Τουρκία, ενισχύοντας θεαματικά τη βιομηχανία της και έχοντας στόχο τα 500 δισ. δολάρια εξαγωγές. Το 2001 η Τουρκία είχε εγχώρια παραγωγή (ΑΕΠ) 200 δισ. δολάρια περίπου. Σήμερα, το ΑΕΠ της ανέρχεται σε 716 δισ. δολάρια, ενώ το 2013 είχε αγγίξει τα 950,6 δισ. δολάρια!
Με 77 δισ. δολάρια για αγορά οπλικών συστημάτων μεσοπρόθεσμα από την εγχώρια βιομηχανία (ενισχύοντας έτσι ακόμη περισσότερο την ηλεκτρομηχανική), με έμφαση στις επενδύσεις, τηλεπικοινωνίες, ενέργεια και με ετερόκλητες συμμαχίες επιδιώκει να δώσει άλλον αέρα στην οικονομία.
Η φτώχεια και η ανεργία όμως φουντώνουν, η τουρκική λίρα κατρακυλά ασταμάτητα, τα συναλλαγματικά της αποθέματα εξανεμίζονται, ενώ ο κατασκευαστικός τομέας –κορωνίδα της τουρκικής ανάπτυξης– βρίσκεται στο ναδίρ εδώ και καιρό, με κτίρια που θεμελιώνονται και δεν τελειώνουν.
Ακόμη, με την έγκριση τον Νοέμβριο του 2019 ποσού 13 δισ. δολαρίων για πέντε έρευνες ενεργειακού χαρακτήρα στην Ανατολική Μεσόγειο ο Ερντογάν εκπέμπει εδώ και καιρό σήματα παντού. Βέβαια οι σχέσεις του με την Ε.Ε. έχουν φτάσει στο… 1971!
Ως προς τη στρατιωτικοπολιτική επέκταση της χώρας του, χτίζει το λεγόμενο «Μαργαριταρένιο νήμα» με την ανάπτυξη στρατιωτικών βάσεων από το 2011 σε Κατάρ, Σουδάν και Σομαλία (πλην των Ιράκ, Συρίας, Λιβύης και Αλβανίας). Ετσι, «αποκτά λόγο» στην Ερυθρά Θάλασσα (εμμέσως στο Σουέζ) και στον Ινδικό Ωκεανό.
Από την άλλη όμως, η διαφθορά θερίζει τη χώρα (91η θέση σε σύνολο 180 χωρών. Το 2018 κατείχε την 78η θέση, βλ. Διεθνή Διαφάνεια), ενώ η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης μοιάζει… μυθιστόρημα (140ή θέση σε σύνολο 141 χωρών, βλ. Global Competitiveness Report).
Ο Ερντογάν ξεπλένει το μαύρο χρήμα του Ιράν (βλ. υπόθεση τράπεζας Halkbank) και της Βενεζουέλας, ενώ με τον Φαγέζ αλ Σαράτζ της κυβέρνησης της Τρίπολης κλέβουν τα συναλλαγματικά αποθέματα της Κεντρικής Τράπεζας της Λιβύης. Σε παλαιότερο τεύχος του στο Foreign Αffairs ο καθηγητής και συγγραφέας Ryan Gingeras σημείωνε ότι η Τουρκία βρίσκεται στον δρόμο της μετατροπής της σε μαφιόζικο κράτος!
Δεν καταλαβαίνει ο Τούρκος πρόεδρος το νόημα των βασικών κανόνων της οικονομίας, υιοθετώντας μάλλον την άποψη του Κέινς ότι «μακροπρόθεσμα είμαστε όλοι νεκροί»! Ετσι, προωθεί μέτρα που δίνουν ανάσα στην οικονομία κατά τη βραχυχρόνια περίοδο, ορίζοντας ιδιότυπους κανόνες κυκλοφορίας του χρήματος, ενώ αγνοεί από την άλλη το ζοφερό μέλλον που ήδη έρχεται για τη χώρα του.
Παρεμβαίνει στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας, έχει δαπανήσει γύρω στα 200 δισ. δολάρια για την αποτυχημένη στήριξη της τουρκικής λίρας και φλερτάρει πλούσιες χώρες (Κατάρ) που τη σώζουν από την έλλειψη ρευστότητας. Δείχνει, τέλος, ότι βιάζεται ιδίως σε ό,τι αφορά έρευνες για ενεργειακά κοιτάσματα. Αυτά θα του δώσουν άλλη δυναμική και προσδοκίες στην οικονομία αν καταφέρει να εφαρμόσει ό,τι έχει σχεδιάσει στον χρόνο που του μένει. Θα είναι η απόδοση των «επενδύσεων» που έκανε σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς. Στο θέμα αυτό είναι απόλυτα σαφής εδώ και καιρό.
Η λύση λοιπόν είναι μία στα όσα προωθεί: να τον προλαβαίνουμε και όχι να τρέχουμε πίσω του, καθώς στέλνει έγκαιρα μηνύματα.
*Kαθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, π. αν. υπουργός Οικονομικών και π. υφυπουργός Εξωτερικών
