Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει ή δεν έχουμε πει τη φράση «Μάνα είναι μόνο μία»; Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να διαπιστώσει πως οι έρευνες και μελέτες των ανθρωπιστικών επιστημών δίνουν εδώ και πολλά χρόνια βαρύτητα στη σχέση Μητέρας-παιδιού. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως αγνοούν την ύπαρξη και σημαντικότητα του ρόλου του Πατέρα. Ωστόσο στην κοινωνία επικρατεί η ιδέα πως σημαντική για την ανατροφή ενός παιδιού είναι η μάνα και πολλές φορές ξεχνάμε να τονίσουμε το εξίσου σημαντικό έργο που αναλαμβάνουν οι άνδρες στην πατρότητα.
Η αλήθεια είναι πως στην παραδοσιακή εικόνα του Πατέρα, ο άνδρας έμοιαζε να είναι πιο απόμακρος στην ανατροφή των παιδιών. Ο ρόλος του εστίαζε περισσότερο στο να φέρνει χρήματα στο σπίτι, να αναλαμβάνει τις ευθύνες για τα έξοδα, να είναι «η κολώνα του σπιτιού». Αυτή η «κολώνα» που έμοιαζε με έναν χαρακτήρα απόλυτο, κυριαρχικό, με πυγμή, θαρραλέο και που βρίσκει λύσεις για τα πάντα μόνος, παίρνει πλέον μια άλλη μορφή. Η αλλαγή των συνθηκών κάτω από τις οποίες δημιουργούνται και ζούνε οι οικογένειες έχει φέρει και τις ανάλογες αλλαγές στις ισορροπίες εντός των οικογενειακών συστημάτων. Ο ρόλος του Πατέρα έχει ανατραπεί αρκετά υπερβαίνοντας τα κοινωνικά στερεότυπα που επικρατούσαν. Θα λέγαμε πως πλέον δεν συμπληρώνει απλά των ρόλο της Μητέρας, αλλά αποτελεί από μόνος του στην ανατροφή του παιδιού μια «ολοκληρώτητα». Ωστόσο είναι πολύ πιο δύσκολο για έναν άνδρα να μπει σε αυτόν τον ρόλο απ’ ότι για μια γυναίκα. Η γυναικά έχει το προνόμιο να μεγαλώνει το βρέφος στο σώμα της, αναπτύσσοντας έτσι ένα δέσιμο ήδη κατά την εγκυμοσύνη, όπου ο άνδρας μπορεί να αισθανθεί παραγκωνισμένος και μοναχικός. Ο άνδρας όλη αυτήν την περίοδο την βιώνει μέσα από μια παθητική θέση που μπορεί να μοιάζει με το αίσθημα της αποχής. Ωστόσο καθόλου δεν απέχει στην όλη διαδικασία, αφού αναλαμβάνει την φροντίδα της εγκυμονούσας και πολλές αρμοδιότητες εκείνη την περίοδο. Όλη αυτή η στήριξη και αφοσίωση που δίνουν οι άνδρες κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης παίζει σημαντικό ρόλο για την υγεία, ηρεμία και συναισθηματική κατάσταση της εγκυμονούσας, παράμετροι που επηρεάζουν και την ψυχοβιολογική ανάπτυξη ενός βρέφους.
Με την γέννηση του παιδιού, όταν πλέον μπορεί να έρθει σε άμεση επαφή με το παιδί, γεννιέται και ένας Πατέρας. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντική η συμβολή της Μητέρας, η οποία πρέπει να εντάξει με αίσθημα εμπιστοσύνης τον άνδρα στη σχέση που η ίδια έχει ήδη αναπτύξει και συνεχίζει να έχει και έμπρακτα. Συχνά παρατηρούμε γυναίκες να αναλαμβάνουν όλες τις ευθύνες γύρω από την φροντίδα ενός μωρού, γιατί δυσκολεύονται να εμπιστευθούν και να εκτιμήσουν ορθά τις ικανότητες του άνδρα. Δυστυχώς τέτοιου είδους αντιδράσεις μπορεί να φέρουν τον άνδρα σε σημείο να αμφισβητεί τον ίδιο του τον ρόλο ως Πατέρας και να νιώσει ενοχές. Αποτέλεσμα αυτών των συναισθημάτων μπορεί να είναι η απομάκρυνση από την οικογένεια και επιστροφή στα στερεοτυπικά μοτίβα του άνδρα, «κολώνα του σπιτιού», απομακρυσμένος από συναισθήματα και σχέσεις.
Στη σημερινή εποχή βλέπουμε τον άνδρα να αναλαμβάνει τη φυσική και συναισθηματική φροντίδα του παιδιού με ενεργητικό τρόπο με την ίδια αποτελεσματικότητα όπως της συντρόφου του. Ο Πατέρας κοιμίζει, ταΐζει και πλένει το παιδί από τους πρώτους μήνες, στηρίζοντας έτσι την Μητέρα μετά την διαδικασία του τοκετού και ενισχύοντας την ψυχολογική της κατάσταση. Η σχέση Μητέρας-παιδιού βασίζεται πιο πολύ σε συναισθηματικό δέσιμο, στην φροντίδα και στη στοργή. Ενώ στην αλληλεπίδραση Πατέρα και παιδιού φαίνεται να υπάρχει έντονο το στοιχείο της φυσικής δραστηριότητας, μέσα από το παιχνίδι. Η συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού επηρεάζεται διαφορετικά από τους δύο γονεϊκούς ρόλους, καθιστώντας τον ρόλο και του πατέρα πολυσήμαντο. Μέσα από το ρόλο του Πατέρα μεταδίδεται το αίσθημα ασφάλειας και το παιδί μαθαίνει την αξία πολλών εννοιών, όπως της δημιουργικότητας, της αυτονομίας ή της ευθύνης. Το παιδί γνωρίζει μέσα από το ενεργητικό παιχνίδι με τον Πατέρα την σημασία της ασφάλειας, να διαχειρίζεται το φόβο και να ανακαλύπτει τα όρια του. Ο Πατέρας οδηγεί το παιδί στην τόλμη, στην ανάληψη πρωτοβουλιών, στην εξερεύνηση και στην αναζήτηση εμπνέοντας παράλληλα το αίσθημα προστασίας. Ιδιαίτερα στις σημερινές κρίσιμες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες θα χρειαστεί να βρει νέες εναλλακτικές ώστε να δημιουργήσει σταθερότητα και προοπτική εκεί που δεν υπάρχει. Κυρίως όμως θα του μάθει να εστιάζει σε στόχους πέρα από την απόκτηση χρημάτων, να μοιράζεται, να σέβεται και να ζει σύμφωνα με αξίες, ιδανικά και σοφία που ο ίδιος μέσα από την εμπειρία του προσωπικού του βίου θα του μεταφέρει. Σημασία δεν έχει ο Πατέρας να βρίσκει τις λύσεις για όλα, ούτε να ξέρει τις απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα της ζωής, αλλά να μπορεί να δώσει στο παιδί το μάθημα ότι η ζωή του μπορεί να έχει νόημα.
Η μετάβαση του παραδοσιακού πατρικού ρόλου προς την πιο ενεργητική μορφή πατρότητας αποτελεί και για τον ίδιο τον άνδρα πηγή ευχαρίστησης, λόγω του συναισθηματικού πλούτου που εισπράττει και της ανακάλυψης νέων πτυχών του εαυτού του. Το έργο του Πατέρα σίγουρα μπορεί να συνδράμει στις ισορροπίες των εννοιών του δικαίου και της ανθρωπιάς σε μια κοινωνία. Επομένως, ας λέμε πλέον εκτός από «Μάνα είναι μόνο μία» και «Πατέρας είναι μόνο ένας».
Ελένη Ελευθεριάδου
Ψυχολόγος
