Στην Ελλάδα του 2022 τα κρούσματα βίας στα παιδιά αυξάνονται συνεχώς και μαζί με αυτά και τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης. Καθημερινά, έρχονται στο φως της δημοσιότητας νέες ιστορίες. Και πόσες άλλες παραμένουν «προστατευμένες» πίσω από κλειστές πόρτες και κλειστά στόματα.
Είναι γεγονός πως μόλις αποκαλύπτονται τέτοιου είδους «ειδεχθή εγκλήματα» όλοι πέφτουμε απ τα σύννεφα, ρίχνουμε το ανάθεμα στους αυτουργούς, αλλά και στη «σάπια» την κοινωνία και έπειτα συνεχίζουμε τη φιλήσυχη ζωή μας.
Αυτή η θλιβερή πραγματικότητα καταδεικνύει ότι το υπάρχον πλαίσιο για την αντιμετώπιση της κακοποίησης και της εκμετάλλευσης των παιδιών έχει αποτύχει. Η Πολιτεία και οι δομές της αδυνατούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την παιδική κακοποίηση.
Πριν από περίπου έναν χρόνο ανακοινώθηκε από τον Πρωθυπουργό ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση. Ο Πρωθυπουργός έκανε λόγο για δήθεν εθνική προτεραιότητα και μηδενική ανοχή στη σεξουαλική βία κατά των παιδιών. Όμως, το έφερε σε δημόσια διαβούλευση πριν λίγες μέρες, με αφορμή τα πρόσφατα τραγικά περιστατικά του Κολωνού, των Πετραλώνων και του συγγραφέα παιδικών μυθιστορημάτων, που συγκλόνισαν το πανελλήνιο. Η ολιγωρία αυτή καταδεικνύει ότι στην πραγματικότητα το Σχέδιο Δράσης δεν ήταν στις άμεσες προτεραιότητες του κ. Μητσοτάκη και της Κυβέρνησης.
Θεωρώ ότι η Πολιτεία, αλλά και ο καθένας μας προσωπικά θα πρέπει να αναλάβει άμεσες πρωτοβουλίες για την οριστική εξάλειψη του φαινομένου και να μην περιμένουμε το επόμενο συμβάν για να αναλάβουμε δράση.
Βασική προϋπόθεση της εξάλειψης της παιδικής κακοποίησης είναι η πρόληψή της. Στην κατεύθυνση αυτή θα βοηθούσε σημαντικά η θέσπιση ενός Ειδικού Ποινικού Μητρώου για τα αδικήματα σε βάρος των ανηλίκων. Οι παραβάτες συνήθως επιλέγουν να εργάζονται σε περιβάλλον με παιδιά. Μάλιστα, μόλις χθες ήρθαν στο φως της δημοσιότητας καταγγελίες κακοποίησης παιδιών στην Κιβωτό του κόσμου από άτομο που εργαζόταν στη δομή. Η προσκόμιση, λοιπόν, του Ειδικού αυτού Ποινικού Μητρώου θα λειτουργήσει προληπτικά και θα απομακρύνει τους παραβάτες από επαγγέλματα που σχετίζονται με παιδιά.
Αναγκαία κρίνεται και η έγκαιρη διάγνωση. Οι περισσότερες περιπτώσεις κακοποίησης θα μπορούσαν να προληφθούν ή να αναγνωριστούν έγκαιρα. Στον τομέα αυτό, η Πολιτεία θα πρέπει να επενδύσει πρωτίστως στην Εκπαίδευση. Όλα τα σχολεία, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι στελεχωμένα με κοινωνικούς λειτουργούς και εξειδικευμένους ψυχολόγους Είναι επίσης επιτακτική η ανάγκη να δημιουργηθούν κατάλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα, που θα έχουν ως στόχο να διδάξουν στο παιδί πως να προστατευτεί, αλλά παράλληλα θα πρέπει και οι εκπαιδευτικοί να έχουν εκπαιδευτεί στη διαχείριση ανάλογων καταστάσεων, ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν την κακοποίηση.
Επιπλέον, η Πολιτεία εξακολουθεί να παραπέμπει για κατάθεση τα ανήλικα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης σε χώρους που δεν είναι κατάλληλοι, κατά παράβαση του θεσμικού πλαισίου και των επιταγών της φιλικής προς τα παιδιά δικαιοσύνης, αλλά και της κοινής πρακτικής διεθνώς. Για τον λόγο αυτό, αναγκαία κρίνεται η δημιουργία δημόσιων διεπιστημονικών κέντρων, όπου το παιδί θα νιώθει ασφαλές και προστατευμένο από κάθε δευτερογενή κακοποίηση, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να δώσει μία αξιόπιστη κατάθεση δίχως να επανατραυματιστεί. Και το στοίχημα είναι να είναι μόνο μία η κατάθεση.
Επιπλέον, τα ΜΜΕ, στον βωμό της τηλεθέασης και της «αποκλειστικής είδησης», αποκαλύπτουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα του παιδιού, ακόμη και ολόκληρες δικογραφίες. Με τον τρόπο αυτό, διασύρουν, κακοποιούν και επαναθυματοποιούν το παιδί. Τέτοιες πρακτικές παραβιάζουν κατάφωρα τα δικαιώματα του παιδιού, αντιτίθενται στη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του και πρέπει να τιμωρούνται παραδειγματικά, κατ αρχήν από το ΕΣΡ. Θα πρέπει όμως να υπάρξει και ένα αυστηρό νομικό πλάισιο για την πρόληψη της αυτής δευτερογενής κακοποίησης, που θα δρα αποτρεπτικά.
Επιπλέον, η Εισαγγελία Ανηλίκων είναι ο βασικός εγγυητής των δικαιωμάτων του παιδιού, καθώς λειτουργεί ως συντονιστής της εφαρμογής της προνοιακής πολιτειακής μέριμνας για τον ανήλικο και ο ρόλος της αυτός πρέπει να ενισχυθεί και να στελεχωθεί με κοινωνικές υπηρεσίες.
Απολύτως αναγκαίο κρίνεται επίσης να συσταθούν τμήματα παιδικής προστασίας στο σύνολο των οργανισμών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και συμβουλευτικοί σταθμοί για το παιδί και την οικογένειά του στους Δήμους, που θα στελεχώνονται από επαρκές προσωπικό, Κοινωνικούς Λειτουργούς και άλλους Κοινωνικούς Επιστήμονες και η διαδικασία διερεύνησης από όλες τις εμπλεκόμενες Υπηρεσίες να διέπεται από ένα ενιαίο πρωτόκολλο διαχείρισης.
Η έλλειψη των δομών και η υποστελέχωσή τους ευθύνονται και για το χρόνιο πρόβλημα των παιδιών της «εισαγγελικής εντολής», το οποίο βγήκε και πάλι στην επιφάνεια, με αφορμή την καταγγελία για σεξουαλική παρενόχληση παιδιών στο Νοσοκομείο Παίδων από έναν 14χρονο. Όλα τα εμπλεκόμενα στην καταγγελία μέρη είναι παιδιά, που απομακρύνθηκαν από το οικογενειακό τους περιβάλλον, καθώς κινδύνευαν σε αυτό και αντί να φιλοξενούνται σε κάποια προνοιακή δομή, μένουν έγκλειστα στα Νοσοκομεία για μήνες. Λόγω των συνθηκών που διαβιούσαν, αλλά και της κακοποίησής τους εμφανίζουν βίαιη συμπεριφορά και σίγουρα το περιβάλλον του Νοσοκομείου δεν είναι κατάλληλο για να τα φιλοξενήσει.
Κρίνεται επιτακτική ανάγκη ο προσανατολισμός των πολιτικών προς την προστασία των παιδιών, με τη δημιουργία δομών και τη στελέχωσή τους, αλλά και μέσα από ένα σαφές και επαρκώς τεκμηριωμένο θεσμικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων, ώστε να διασφαλίζονται τα δικαιώματα των παιδιών, με νέα προγράμματα και σίγουρα μακριά από λογικές ιδρυματισμού και στιγματισμού.
Πέρα όμως από τις ανωτέρω προτάσεις για την ενίσχυση των δομών και του κρατικού μηχανισμού, το κλειδί για την αντιμετώπιση των υποθέσεων παιδικής κακοποίησης είναι να «ανοίξουν τα στόματα της κοινωνίας», που συχνά μένουν κλειστά. Η παιδική κακοποίηση είναι δύσκολο να αποκαλυφθεί, καθώς τα παιδιά-θύματα δε μιλούν εύκολα. Είναι χρέος όλων μας να δρούμε σε κάθε περίπτωση που γνωρίζουμε ή υποψιαζόμαστε ότι ένα παιδί είναι θύμα κακοποίησης.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κακοποίησης των Παιδιών (19η Νοεμβρίου) και την αυριανή ημέρα Δικαιωμάτων των Παιδιών, ας ευαισθητοποιηθούμε για να γίνει πράξη η «μηδενική ανοχή στην παιδική κακοποίηση». Ας έχουμε το νου μας στα παιδιά λοιπόν. Και να τα υπερασπιζόμαστε. Γιατί «αν γλιτώσει το παιδί, υπάρχει ελπίδα».
*Ο Κωνσταντίνος Κουτρούπας είναι Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος
