Ο πατέρας του Σωτήρης Σπαθάρης, γνήσιος βιοπαλαιστής καλλιτέχνης ήταν αυτός που τον μύησε στο λαϊκό θέαμα του θεάτρου σκιών.
Τιμώντας τη μνήμη του Ευγένιου Σπαθάρη, το ΥΠΠΟΑ παρουσιάζει το μικρής διάρκειας βίντεο γύρω από τη σημασία του έργου του, που σκηνοθέτησε και ευγενικά παραχώρησε ο γιος του, σκηνοθέτης Σωτήρης Σπαθάρης. Το βίντεο παρουσιάστηκε πρώτη φορά στο Φεστιβάλ «Σπαθάρεια 2009» τον Σεπτέμβριο της χρονιάς που ο Ευγένιος Σπαθάρης έφυγε από τη ζωή.
Από νωρίς, η λαϊκή φλέβα και το πολύπλευρο ταλέντο συμπορεύτηκαν στην ψυχή του Ευγένιου που ξεκίνησε να σκορπά το γέλιο και την αισιοδοξία με τις παραστάσεις του σε κάθε μικρή και μεγάλη σκηνή της Αθήνας την περίοδο της κατοχής. Ο ίδιος αφιερώθηκε με αστείρευτη αγάπη και ζήλο τόσο στην ζωγραφική και στην τεχνική όσο και στην ανάδειξη και εξάπλωση ενός φαινομενικά απλού, ωστόσο πολύπλοκου λαϊκού θεάματος.
Οι ζωηρόχρωμες φιγούρες του, ξεχωριστά έργα τέχνης, μαρτυρούσαν το ανήσυχο και νεωτεριστικό πνεύμα του, αλλά και τον σεβασμό για τους ήρωες του ’21, την ιστορία της Ελλάδας. Οι αμέτρητες παραστάσεις του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό προσέδωσαν στο παραδοσιακό θέαμα του Καραγκιόζη ανεπιτήδευτη φαντασία, θρυλική έως και μαγική διάσταση, γνήσια λαϊκότητα και ένα αισιόδοξο καθαρτήριο, αναρχικό χιούμορ που έφερνε παιδιά και ενήλικες σε επαφή με τις ρίζες της πλούσιας λαϊκής μας παράδοσης.
Η ακούραστη δράση και αστείρευτη δημιουργικότητα του Σπαθάρη ενέπνευσε πολλές γενιές καραγκιοζοπαιχτών που συνεχίζουν την παράδοση του έργου του, ενώ συνετέλεσε στην ίδρυση το 1991 του Σπαθάρειου Μουσείου Θεάτρου Σκιών, το οποίο στοχεύει στην προβολή και ανάδειξη του θεάτρου σκιών και του καραγκιόζη.
[youtube]https://www.youtube.com/watch?v=lrBIdpi04no&ab_channel=%CE%A5%CF%80%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%91%CE%B8%CE%BB%CE%B7%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D[/youtube]
Ο Ευγένιος Σπαθάρης
Όπως αναφέρει το ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ Γεννήθηκε στην Κηφισιά στις 2 Ιανουαρίου 1924. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του άρχισε να ασχολείται με τη ζωγραφική και ιδιαίτερα με τους ήρωες του θεάτρου σκιών, από τους πρωτοπόρους του οποίου ήταν ο πατέρας του, Σωτήρης Σπαθάρης, ο οποίος απεβίωσε το 1974[7]. Το γεγονός αυτό τον εξοικείωσε με το καλλιτεχνικό αυτό είδος και ξεκίνησε να δίνει ο ίδιος παραστάσεις, αρχικά στη διάρκεια της κατοχής, σε θέατρα της Αθήνας, σε πρεσβείες, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη κ.α.. Από τότε, έδωσε πληθώρα παραστάσεων, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε χώρες του εξωτερικού, συμμετέχοντας σε διεθνή φεστιβάλ και συνέδρια ειδικά για το θέατρο σκιών. Παρουσίασε πολλά έργα με ήρωα τον Καραγκιόζη, τόσο ως άψυχο υλικό (φιγούρες ηρώων), όσο και σε έμψυχη (ζωντανή) παράσταση με ηθοποιούς, στο Κρατικό Θέατρο Β. Ελλάδος, στο «Ελληνικό Χορόδραμα», στο Θέατρο Χατζώκου (Θεσσαλονίκη), στο Θέατρο Συντεχνίας κ.α. με τις παραστάσεις «Το ταξίδι», «Το καταραμένο φίδι», «Ο δικτάτορας», «Ο Αλέκος με τα κυδώνια» κ.ά.
Το 1970 κυκλοφόρησε 13 εικονογραφημένα τεύχη (των 2 δρχ. έκαστο) με μαυρόασπρες φιγούρες και έγχρωμο εξώφυλλο. Ενώ το 1979 παρουσιάστηκε από τις εκδόσεις Νεφέλη το επιτυχημένο βιβλίο του «Ο Καραγκιόζης των Σπαθάρηδων» με εφτά έργα και εφτά περιλήψεις (τα τέσσερα δικά του και τα τρία του πατέρα του Σωτήρη). Από το 1962 κυκλοφόρησαν 10 έργα του σε δίσκους 45 στροφών από την His Master’s Voice, ενώ ακολούθησαν άλλοι 2 δίσκοι 33 στροφών από τη Μinos-EMI αρχές της δεκαετίας του ’80, και άλλες έξι παραστάσεις σε 6 αντίστοιχα CD από τη Legend το 2002.
Το 1950 ο Ευγένιος πραγματοποιεί την πρώτη του συμμετοχή σε κινηματογραφική ταινία, στο Πικρό Ψωμί του Γρηγόρη Γρηγορίου. Έπαιξε έργα του στην κρατική τηλεόραση από το 1966 μέχρι το 1992[8]. Κάποια από τα έργα του αυτά κυκλοφορούσαν μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’90 σε βιντεοκασέτες, ενώ τις ημέρες του θανάτου του ξεκίνησε συμπτωματικά η κυκλοφορία τους σε DVD.
Το 1952 σε ηλικία 28 ετών, παντρεύτηκε την Φανή Σπαθάρη,η οποία ήταν μόλις 20.Κουμπάρος τους ήταν ο γνωστός ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης. Μαζί της απέκτησε δύο τέκνα: Τον Σωτήρη και την Μένια.
Ζωγραφική
Από το 1949 επιδίδεται και στη ζωγραφική, παρουσιάζοντας το έργο του σε 35 εκθέσεις – ομαδικές και ατομικές – με ευδιάκριτα τα υφολογικά στοιχεία της σχέσης τού λαϊκού δημιουργού τού θεάτρου σκιών με τον “ναΐφ” ζωγράφο. Προλογίζοντας ατομική έκθεσή του στην Αθήνα το 1983 ο ποιητής και αισθητικός της τέχνης Ευάγγελος Ανδρέου, σημείωσε: Με χέρι ανάλαφρο, με εύφορη φαντασία και με γνήσια λαϊκή επιτηδειότητα, πετυχαίνει να προσδώσει στο έργο του, την αίσθηση του «παραμυθιού». Πρόκειται για ένα «παραμύθι» που γονιμοποιεί τη σχέση μας με τις ρίζες, που αναβιώνει με τρόπο χαρμόσυνο, νεανικό, φρέσκο, σχεδόν παιδικό, ιστορικούς θρύλους, που, με μια κουβέντα, μας καθοδηγεί στον πατροπαράδοτο, γενναίο και συχνά λυρικό «εθνικό βίο».
Διακρίσεις
Ο Ευγένιος Σπαθάρης ήταν μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος και του Ινστιτούτου Παγκοσμίου Θεάτρου της UNESCO. Έκανε περιοδείες σε πολλές χώρες λαμβάνοντας μέρος σε διάφορα φεστιβάλ και συνέδρια όπως: Παρίσι, Λιέγη, Ρώμη, Κάιρο, Λονδίνο, Κοπεγχάγη. Αλλά και ως ζωγράφος έλαβε μέρος σε πολλές εκθέσεις ατομικές και ομαδικές στην Αθήνα, Ζυρίχη, Παρίσι και Νέα Υόρκη.
Τιμήθηκε με το Βραβείο Ρώμης (1962), με το Α’ Μετάλλιο του Πρίγκιπα του Μοντ, το Α’ Βραβείο Πολωνίας (1978), το Α’ Μετάλλιο Τοσκανίνι (Ιταλία) το 1978 κ.α. Τέλος, το 2007 τιμήθηκε ιδιαίτερα από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού για τη μεγάλη του προσφορά στο καλλιτεχνικό αυτό είδος, για το οποίο του αναγνωρίστηκε ο τίτλος του μεγάλου δασκάλου.
Το 1991 ιδρύθηκε το Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών Δήμου Αμαρουσίου, το οποίο λειτουργεί συστηματικά από το 1996, με στόχο την προβολή του θεάτρου σκιών και του καραγκιόζη. Διευθύντρια του είναι η κόρη του Μένια.
Θάνατος
Στις 6 Μαΐου του 2009 και ενώ βρισκόταν στο Ινστιτούτο Γκαίτε Αθηνών για να παραστεί σε εκδήλωση προς τιμήν του, έχασε την ισορροπία του και έπεσε από σκάλες, με αποτέλεσμα να υποστεί πολλά κατάγματα και να δημιουργηθεί σοβαρό αιμάτωμα στον εγκέφαλο, με την κατάστασή του να χαρακτηριστεί ως κρίσιμη. Τελικά, στις 9 Μαΐου, ύστερα από τρεις ημέρες νοσηλείας απεβίωσε, σε ηλικία 85 ετών.[11] Η σορός του εξετέθη σε λαϊκό προσκύνημα στο Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών και η κηδεία έγινε στις 13 Μαΐου του 2009, στο Μαρούσι, με πολλούς γνωστούς πολιτικούς και ηθοποιούς να καταθέτουν στεφάνι προς τιμήν του,με δημόσια δαπάνη
