Lecture Capture: Μια πρόταση ενίσχυσης της φυσικής διδασκαλίας
Γράφει η Ελένη Β. Μπελογιάννη
Μόλις πριν από μερικά χρόνια, η τηλεργασία και τα ευέλικτα ωράρια, η χρήση οθονών αφής και η διευθέτηση των τραπεζικών συναλλαγών από την οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή αποτελούσαν μόνο μερικά παραδείγματα αλλαγών του καθημερινού μας βίου, που ενώ φάνταζαν μακρινά, στην πραγματικότητα ήταν τόσο κοντά μας. Το ίδιο μακρινό φάνταζε και το σενάριο μιας πανδημίας, που αν και πολλοί επιστήμονες προοικονομούσαν την εμφάνισή της, κανένας δεν πίστευε ότι τώρα ήταν η κατάλληλη στιγμή να ξεπροβάλλει. Κι όμως, αποφεύγοντας πάντοτε τα γρήγορα συμπεράσματα και τα μεγάλα λόγια, αντιμετωπίσαμε και αντιμετωπίζουμε αυτήν την πρωτόγνωρη αλλά και κρίσιμη κατάσταση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, πάντα με προτεραιότητα τον ίδιο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Γιατί οι μεγάλες αποφάσεις λαμβάνονται σε μεγάλες στιγμές.
Έτσι, και στον τομέα της εκπαίδευσης και συγκεκριμένα της τριτοβάθμιας, η υιοθέτηση της τηλεδιάσκεψης ως μορφής διδασκαλίας σε εικονική τάξη και των πλατφορμών e-learning συνέβαλαν καθοριστικά στη βελτίωση της διδασκαλίας ως τρόποι ενίσχυσής της. Προς την ίδια κατεύθυνση, κινείται και η πρακτική του «Lecture Capture» που ήδη εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια στην πλειονότητα των Βρετανικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων όπως το University College of London (UCL), το University of Cambridge, το City University of London, το Bath Spa University αλλά και σε αρκετά πανεπιστήμια της Ευρώπης όπως το University of Oslo στη Νορβηγία, το Kristian University College στη Σουηδία, το Leiden University στην Ολλανδία και το Copenhagen Business School στη Δανία, μέσω της πλατφόρμας του Panopto, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να υποστηριχθεί και από άλλους τρόπους.
Τί είναι το Lecture Capture;
Το Lecture Capture που στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί ως «απαθανάτιση» της διάλεξης, είναι ουσιαστικά η καταγραφή της διδασκαλίας τη στιγμή που λαμβάνει χώρα στην φυσική τάξη σε πραγματικό χρόνο και είναι διαθέσιμη μετά το πέρας της παράδοσης αποκλειστικά και μόνο στους μαθητές του εκάστοτε ιδρύματος στην πλατφόρμα που χρησιμοποιούν. Το Lecture Capture λαμβάνει μορφή είτε μέσω της ηχογράφησης είτε μέσω της μαγνητοσκόπησης της διδασκαλίας, με ή χωρίς την παροχή πρόσθετου διδακτικού υλικού, όπως παρουσιάσεις μαθημάτων σε PowerPoint. Ενώ απαραίτητος εξοπλισμός για την εφαρμογή του είναι ένα μικρόφωνο, μια συσκευή ηχογράφησης και μια κάμερα, καθώς και οποιαδήποτε προσθήκη τεχνικού υποστηρικτικού εξοπλισμού καθιστούσε καλύτερη την ποιότητα της καταγραφής.
Η πρακτική αυτή, που σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τη δια ζώσης διδασκαλία, έρχεται για να την ενισχύσει επικουρικά πάντοτε προς όφελος των φοιτητών. Ο εκάστοτε σπουδαστής έχει τη δυνατότητα να ανατρέξει στη διδασκαλία ανά πάσα ώρα και στιγμή και να λύσει οποιεσδήποτε τυχόν απορίες προέκυψαν από το μάθημα ή από την προσωπική του μελέτη. Ακόμη, η καταγραφή του μαθήματος παρουσιάζεται ιδιαιτέρως χρήσιμη προς τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, οι οποίοι δυσκολεύονται να κρατούν σημειώσεις, ή ακόμη και για μαθητές που δεν μπορούν να συγχρονίσουν την κατανόηση της παράδοσης και την καταγραφή σημειώσεων, δεδομένου ότι η κάθε παράδοση δεν έχει τον ίδιο βαθμό δυσκολίας. Το Lecture Capture, καθίσταται απαραιτήτως αναγκαίο και για τους φοιτητές Erasmus ή για τους φοιτητές του εξωτερικού, των οποίων η διδασκαλία δε διεξάγεται στη μητρική τους γλώσσα. Μέσω αυτού, παρέχεται η ευελιξία στους φοιτητές να ανατρέχουν ξανά και ξανά σε οποιοδήποτε σημείο της παράδοσης εκείνοι επιθυμούν, και να την παρακολουθούν στο χώρο τους. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι η παρούσα πρακτική εκτιμάται ιδιαιτέρως από τους σπουδαστές κατά τη διάρκεια των εξετάσεων, αλλά και ως προετοιμασία για την παρακολούθηση του επερχόμενου μαθήματος. Με τον τρόπο αυτό, κινητοποιείται το ενδιαφέρον των φοιτητών για μάθηση και αυξάνεται η συμμετοχή και αλληλεπίδρασή τους κατά τη διάρκεια της διάλεξης, μέσω της έκφρασης ερωτημάτων και προβληματισμών, ενώ ενισχύεται και ο εποικοδομητικός διάλογος μέσα στην αίθουσα, καθώς οι σπουδαστές δεν αισθάνονται την ευθύνη καταγραφής σημειώσεων λέξη προς λέξη.
Από την σκοπιά μάλιστα των διδασκόντων, είναι πολύ λογικό ότι οι καθηγητές, σκεπτόμενοι ότι το μάθημά τους καταγράφεται, να είναι αγχωμένοι κατά την παράδοσή τους ή να μην αποδίδουν το βέλτιστο. Ωστόσο, η απαθανάτιση του μαθήματος θα μπορούσε να συμβάλλει ενεργά στην αυτοαξιολόγηση της διδασκαλίας τους και τη συνεχή βελτίωση της, ενώ τα φαινόμενα παράνομης καταγραφής του διδακτικού υλικού κατά την παράδοση θα μειώνονται αισθητά. Βεβαίως, είναι πολύ πιθανό μέσα από την υιοθέτηση της καταγραφής του μαθήματος, να μειωθεί το ποσοστό της συμμετοχής των φοιτητών στις διαλέξεις ή ακόμη οι μαθητές να επικεντρώνουν τη μελέτη τους στο καταγεγραμμένο μάθημα και να αποφεύγουν την περαιτέρω μελέτη διδακτικών εγχειριδίων. Γι’ αυτό, πρέπει να καταστεί σαφές, από την αρχή στους σπουδαστές ότι το Lecture Capture δεν υποκαθιστά το φυσικό μάθημα, αλλά το συμπληρώνει· καθώς στη ζωντανή διδασκαλία έχει κανείς τη δυνατότητα να αλληλεπιδράσει άμεσα και απευθείας στη νέα πληροφορία, ενώ συγχρόνως μέσα από τη μελέτη των συγγραμμάτων ο φοιτητής μπορεί να λαμβάνει και να αξιολογεί τη γνώση από ποικίλες πηγές. Τέτοια φαινόμενα,μάλιστα, είναι εφικτό να αποφευχθούν μέσω της υποχρεωτικής φυσικής παρακολούθησης των μαθημάτων ή και μέσω της περιορισμένης χρονικά πρόσβασης στο καταγεγραμμένο μάθημα (λόγου χάρη πρόσβαση στο υλικό για ένα ακαδημαϊκό έτος), γεγονός σίγουρα που εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του εκάστοτε ιδρύματος.
Παρά όμως, τη δελεαστική διαθεσιμότητα του μαθήματος ανά πάσα ώρα και στιγμή, παρατηρείται ότι η πλειονότητα των φοιτητών δεν παρακολουθεί ολόκληρο το καταγεγραμμένο μάθημα, αλλά αποσπάσματα αυτού, ως μορφή διασφάλισης των ήδη υπαρχουσών γνώσεων, γεγονός που επιβεβαιώνει την ενεργή συμμετοχή τους στη φυσική διδασκαλία. Προσαρμοσμένοι ,ωστόσο, στους νέους ρυθμούς ζωής και λαμβάνοντας υπόψιν το γεγονός ότι ολοένα και περισσότερο αυξάνεται ο αριθμός των εργαζομένων φοιτητών, αλλά και εκείνων που δεν έχουν τη δυνατότητα να διαμένουν στην πόλη φοίτησής τους ή και εκείνων που για προσωπικούς τους λόγους π.χ ασθένεια, δε δύνανται να παραστούν σε κάποιες διαλέξεις, θα λέγαμε ότι η καταγραφή μαθήματος θα διευκόλυνε το έργο τους και θα βελτίωνε την απόδοσή τους. Δεν είναι βέβαια λίγα τα πανεπιστήμια που λόγω των υποδομών τους, δεν μπορούν να φιλοξενήσουν μεγάλο αριθμό φοιτητών στις αίθουσές τους, καθιστώντας επιτακτική την εφαρμογή του Lecture Capture, ιδίως στα μαθήματα μεγάλων ακροατηρίων.
Ειδικότερα, στα ελληνικά πανεπιστήμια, η μέθοδος καταγραφής της φυσικής διδασκαλίας έλαβε μορφή μέσω της πλατφόρμας open courses (ανοιχτά μαθήματα) πιλοτικά τη χρονική περίοδο 2007-2013 μέσω της χρηματοδότησης του ΕΣΠΑ, λαμβάνοντας ενθαρρυντικές κριτικές και έχοντας ακόμη και σήμερα πρόσβαση στις τότε καταγεγραμμένες διαλέξεις. Σήμερα, εξαιρετικά αξιόλογο έργο λαμβάνει χώρα στο διαδικτυακό περιβάλλον του mathesis, όπου οι φοιτητές κάποιων τμημάτων του Πανεπιστημίου Κρήτης έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στο μαγνητοσκοπημένο υλικό της διδασκαλίας. Απαραίτητη όμως προϋπόθεση για να λάβει το παρόν εγχείρημα σάρκα και οστά, είναι η δυνατότητα επιστροφής στις φυσικές αίθουσες διδασκαλίας, διαφορετικά θα μπορούσε να εφαρμοστεί προφανώς και μέσω της καταγραφής της εικονικής διδασκαλίας. Κυρίως, όμως, μείζων προϋπόθεση για την υλοποίηση του Lecture Capture είναι η συγκατάθεση των διδασκόντων, στους οποίους σε καμία περίπτωση δε μπορεί να επιβληθεί η υποχρέωση καταγραφής είτε μέσω ηχογράφησης είτε μέσω μαγνητοσκόπησης της διδασκαλίας τους.
Για το λόγο αυτό, θα μπορούσε σε πρώτο επίπεδο να εφαρμοστεί αυτή η πρακτική σε όσους καθηγητές συναινούν και πάντοτε υπό τον όρο της ασφαλούς διαφύλαξης των προσωπικών τους δεδομένων, καθιστώντας σαφές στους ενήλικες μαθητές ότι δεν μπορούν να κάνουν άλλη χρήση του υλικού, πέραν εκείνης για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Η λειτουργία μάλιστα του Lecture Capture, διαφαίνεται ιδιαιτέρως χρήσιμη την παρούσα χρονική στιγμή, δεδομένου ότι οι εξετάσεις είναι προ των πυλών και η διανομή των συγγραμμάτων βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Ταυτόχρονα, όμως είναι μια καινοτομία που θα συμβάλει στην ταχύτερη περάτωση της εκάστοτε σχολής και την κατάργηση των «αιωνίων» φοιτητών. Ωστόσο, πρόκειται για ένα ιδιαιτέρως δαπανηρό εγχείρημα, αλλά δεν παύει να είναι μια επένδυση για το μέλλον, που βάσει της πληθώρας των πλεονεκτημάτων της, μόνο ωφέλιμη θα μπορούσε να αποδειχθεί για τους σπουδαστές. Ας μην ξεχνάμε βεβαίως ότι, εφόσον η τεχνολογία υπάρχει, καθίσταται αναγκαία η σωστή χρήση της.
Παράλληλα, όμως και το ίδιο το πανεπιστήμιο μπορεί μέσα από τα δεδομένα των προβολών των παρακολουθήσεων των καταγεγραμμένων μαθημάτων, της συμμετοχής των μαθητών στη ζωντανή διδασκαλία και της επίδοσης αυτών στις εξετάσεις, να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα του συγκεκριμένου μέσου και να αποφανθεί θετικά ή αρνητικά σχετικά με τη μόνιμη υιοθέτησή του. Άλλωστε, κάποτε ο John F. Kennedy είπε ότι «Η αλλαγή είναι ο νόμος της ζωής. Και αυτοί που κοιτούν μόνο το παρελθόν ή το παρόν είναι σίγουρο ότι θα χάσουν το μέλλον», γι’ αυτό ας τολμούμε στις ωφέλιμες αλλαγές για να διαφυλάττουμε το μέλλον μας.
Από τον ιστότοπο: https://www.facebook.com/groups/1690376954558442/permalink/2564518397144289/
